احکام خمس اسلامی چیست؟

خمس مال چیست و چگونه محاسبه می شود؟ آیا خمس شرایط و احکام خاص و مستثنا دارد؟ در این مطلب همراه ما باشید تا جزئیات احکام مربوط به خمس مال در دین اسلام را بررسی نماییم.

خمس به پرداخت یک پنجم از اضافی درآمد سالانه و در بعضی موارد دیگر مانند معدن و گنج با شروطی که در فقه آمده است. خُمس از فروع دین است و آیه ۴۱ سوره انفال و بیش از ۱۱۰ حدیث در کتابهای روایی از آن سخن گفته‌اند.

خمس از مسائل مهم فقه اسلامی و به طور خاص فقه امامیه است. محاسبه و پرداخت خمس از تکالیفی است که شیعیان در طول زندگی به آن عنایتی ویژه دارند.

نصف خمس به سادات فقیر اختصاص دارد و نیم دیگر به عنوان سهم امام در دوران غیبت امام زمان توسط مراجع تقلید در اموری که با توجه به تاریخ زندگی اهل بیت(ع) مورد مصرف خمس تشخیص می‌دهند، هزینه می‌گردد.

هفت حکمی که خمس را واجب می کند چیست؟

اوّل: منفعت کسب.
دوّم: معدن.
سوّم: گنج.
چهارم: مال حلال مخلوط به حرام.
پنجم: جواهری که به واسطه غواصی ـ یعنی فرو رفتن در دریا ـ به دست میآید.
ششم: غنیمت جنگ.
هفتم: بنا بر مشهور زمینی که کافر ذمّی از مسلمان بخرد.

نحوه ی محاسبه ی خمس:

به طور کلی خمس به پس اندازی تعلق می گیرد که یک سال در نزد شخص مانده و به مصرف نیازهای زندگی شخص نرسیده باشد. منظور از پس انداز پولی نیست که از مخارج زندگی زیاد آمده است، بلکه شامل آن چه از برنج و حبوبات و مایحتاج دیگری که اضافه آمده هم می شود. خمس این موارد را هم باید پرداخت، حال اگر ممکن است از خود آن و یا قیمت آن.

احکام:

– چیزهایی كه مورد نیاز انسان است و با استفاده عین آن از بین نمی رود مانند وسایل زندگی، از قبیل فرش، یخچال و…، وسیله نقلیه و… هر چند سال هم بر آن بگذرد، خمس به آنها تعلق نمی گیرد.

– کسی که درآمد تدریجی و منظم دارد، باید برای خود سال خمسی تعیین کند؛ یعنی یک روز را قرار دهد که در آن روز ببیند چقدر پس انداز دارد (در سال اول) و یا چه مقدار بر پس اندازش از سال گذشته اضافه شده است (در سالهای بعد) و خمس یعنی یک پنجم آن که باید آن را به مرجع تقلیدش یا کسی که او مجاز بداند، بدهد.

– اگر از در آمد چیزی که به آن احتیاج نداشته اید خریداری نموده اید و یک سال از خرید آن گذشته ، باید خمس آن را بپردازید .

– اگر وسایل زندگی و چیزهای دیگری که به آنها احتیاج دارید مطابق نیاز و جایگاه اجتماعی خریداری نموده؛ برای مثال خانه ای مناسب نیازی که دارد و نه بیشتر خریده است، در این صورت باید به دو مطلب توجه شود :

1 ) اگر آن را در بین سالی که در آن سال در آمد داشته خریداری نموده، لازم نیست ‏خمس آنها را بپردازد. ( توجه بفرمایید که منظور از سال، سال خمسی می باشد که زمان آغاز آن، همان وقتی است که اولین در آمد را به دست آورده اید ).

2 ) اگر نمی داند که در بین سال آن را خریداری نموده است یا بعد از تمام شدن سال، بنابر احتیاط واجب باید با حاکم شرع ( افرادی که از طرف مرجع تقلید شخص اجازه دارند تا مسائل اینگونه را حل کنند ) مصالحه کند.

– در صورتی که می داند وسایل زندگی را با پولی که پرداخت خمس آن واجب بوده خریداری کرده است، پرداخت خمس آن واجب است .

آثار خمس بر زندگی در روایات