آشنایی با سوره بقره یا همان قله قرآن

سوره بقره دومین سوره قرآن کریم و بزرگترین سوره آن است به نحوی که از جزء اول قرآن شروع شده و در جزء سوم پایان می پذیرد. این سوره  اولین سوره مدنی است که پس از هجرت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به مدینه به تدریج و در زمان های پراکنده نازل شده  و «286» آیه دارد. علت نامگذاری این سوره به «بقره» داستانی است در مورد گاو بنی اسرائیل که در آیات 67 تا 73 آمده است. این سوره که طولانی ترین سوره های قرآن مجید است، مسلماً یک جا نازل نشده، بلکه در فواصل مختلف، و به مناسبت ها و نیازهای گوناگون جامعه اسلامی، در مدینه نازل گردیده است. ولی با این حال جامعیت آن از نظر اصول اعتقادی اسلام و بسیاری از مسائل عملی (عبادی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی) قابل انکار نیست.

فضیلت سوره بقره

به نظر می رسد فضیلت و برتری این سوره به خاطر جامعیت آن و افضل بودن آیة الکرسی به جهت محتوای توحیدی خاص آن باشد. و این منافات ندارد که بعضی از سوره های دیگر قرآن از جهات دیگری برتری داشته باشند؛ چرا که از دیدگاه های مختلف به آنها نظر شده است.

برتری سوره بقره از نظر جامعیت و طولانی بودن آن است. (تفسیر کوثر، ج 1، ص 34) این سوره گسترده؛ اصول معارف، اخلاق، حقوق و احکام فقهی فراوانی را در خود دارد و از این جهت در میان سوره ها بی همتا است و فراز «آیة الکرسی» از این سوره نیز برجستگی بیشتری داشته و مشتمل بر مضامین بلند توحید و خداشناسی است که از این جهت نسبت به آیات دیگر این سوره دارای اوج و عظمت می باشد.

همچنین از امام سجاد (علیه السلام) از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و اله) چنین نقل شده است:کسی که چهار آیه از آغاز سوره بقره و آیة الکرسی و دو آیه بعد از آن و سه آیه از آخر آن را بخواند هرگز در جان و مال خود ناخوش آیندی نخواهد دید و شیطان به او نزدیک نمی شود و قرآن را فراموش نخواهد کرد. (محمد بن مسعود، التفسیر، ج 1، ص 25)

گفتنی است ثواب ها، فضیلت ها و پاداش های مهمی که برای تلاوت قرآن یا سوره ها و آیات خاصی نقل شده، هرگز مفهومش این نیست که انسان آنها را به صورت ورد بخواند و تنها به گردش زبان قناعت کند. بلکه خواندن قرآن برای فهمیدن، و فهمیدن برای اندیشیدن، و اندیشیدن برای عمل است.

اتفاقاً هر فضیلتی که درباره سوره ای یا آیه ای ذکر شده، تناسب بسیار زیادی با محتوای آن سوره یا آیه دارد. به عنوان نمونه در فضیلت سوره «نور» می خوانیم هر کس بر آن مداومت کند، خداوند او و فرزندانش را از آلودگی به «زنا» حفظ می کند. این به خاطر آن است که محتوای سوره نور دستورات مهمی در زمینه مبارزه با انحرافات جنسی دارد؛ دستور به تسریع ازدواج افراد مجرد، دستور به حجاب، دستور به ترک چشم چرانی و نگاه های هوس آلود، دستور به ترک شایعه پراکنی و نسبت های ناروا، و دستور به اجرای حد شرعی درباره زنان و مردان زنا کار.

بدیهی است، اگر محتوای این سوره در جامعه یا خانواده ای پیاده شود، آن جامعه و خانواده آلوده به زنا نخواهد شد. درست است که خواندن قرآن به هر حال ثواب دارد، ولی ثواب اصلی و آثار سازنده هنگامی خواهد بود که مقدمه ای برای اندیشه و عمل باشد. (تفسیر نمونه، ج 1، ص 57 ٓ 60)

آیه الکرسی

محتویات سوره بقره:

سوره بقره با تأکید بر اهمیت و نقش ایمان در سعادت فردی و اجتماعی انسان، اعلام می دارد که تنها راه سعادت، ایمان به خدا و پایبندی به تعالیم انبیاست. این سوره از سه بخش تشکیل شده است:در بخش نخست اهمیت و جایگاه ایمان و بندگی خدا در زندگی انسان بیان می گردد. بخش دوم به سرگذشت قوم بنی اسرائیل اختصاص دارد و در آن پیامدهای ذلت بار مخالفت این قوم با خدا و پیامبران بیان شده و تلاش های آن ها در شکست دادن پیامبر اسلام خنثی می گردد. سومین بخش سوره نیز به معرفی دین توحیدی اسلام می پردازد و بسیاری از احکام و مقررات دینی را همراه با معارف اعتقادی و اخلاقی اسلام بیان می کند.

کدام سوره و کدام آیه، قلّه قرآن اعلام شده اند؟

در متون روایی، «سوره بقره» به ویژه فراز «آیة الکرسی»، قُلّه قرآن معرفی شده است. (سیوطی، جلال الدین، الاتقان فی علوم القرآن، ج 1، ص 196) در این جا به ذکر چند نمونه از این روایات بسنده می شود:

ثواب ها، فضیلت ها و پاداش های مهمی که برای تلاوت قرآن یا سوره ها و آیات خاصی نقل شده، هرگز مفهومش این نیست که انسان آنها را به صورت ورد بخواند و تنها به گردش زبان قناعت کند. بلکه خواندن قرآن برای فهمیدن، و فهمیدن برای اندیشیدن، و اندیشیدن برای عمل است.

1- پیامبر اکرم (صلی الله علیه و اله):«هر چیزی قلّه ای دارد و قلّه قرآن، سوره بقره است. در این سوره، آیه ای است که سَرور آیات قرآن است و آن، آیة الکرسی است». (ترمذی، محمد بن عیسی، سنن الترمذی، ج 5، ص 157)

2- پیامبر اکرم (صلی الله علیه و اله):«برای هر چیزی قله ای است و قله قرآن، سوره بقره می باشد». (ابن أبی جمهور، محمد بن زین الدین، عوالی اللئالی العزیزیة فی الأحادیث الدینیة، ج 1، ص 285)

3- امام صادق (علیه السلام):«برای هر چیزی قله ای هست و قله قرآن آیة الکرسی است، هر کسی یک بار آن را بخواند خداوند هزار ناگواری از ناگواری های دنیا و هزار ناگواری از ناگواری های آخرت را از او بگرداند، آسان ترین ناگواری دنیا فقر و آسان ترین ناگواری آخرت عذاب قبر است و من به امید ارتقای درجه و مقامم آن را می خوانم». (عیاشی، محمد بن مسعود، التفسیر، محقق، رسولی محلاتی، هاشم، ج 1، ص 136)

در همین راستا می توان گفت که برتری سوره بقره از نظر جامعیت و طولانی بودن آن است. (تفسیر کوثر، ج 1، ص 34) این سوره گسترده؛ اصول معارف، اخلاق، حقوق و احکام فقهی فراوانی را در خود دارد و از این جهت در میان سوره ها بی همتا است و فراز «آیة الکرسی» از این سوره نیز برجستگی بیشتری داشته و مشتمل بر مضامین بلند توحید و خداشناسی است که از این جهت نسبت به آیات دیگر این سوره دارای اوج و عظمت می باشد.

بنابراین، از جهت قله بودن بین سوره ها؛ سور بقره قله قرآن است و از جهت قله بودن آیات؛ آیة الکرسی .

خواص سوره بقره:

 آیه الله کشمیری می فرماید :خواندن سوره بقره برای رزق اثر دارد .

از امام صادق (ع) منقول است که اگر این سوره را بنویسند و با خود دارند همه دردها زائل شود و اگر بر محموم بندند تب او از بین برود و اگر بر کودک بندند از شیر به آسانی گرفته شود .

 از امام صادق (ع) منقول است که اگر این سوره را هفت بار بر مصروع یا دیوانه بخوانند یا بنویسند و بر گردنش ببندند شفا یابد.

از حضرت علی (ع) منقول است که هرگاه چشم کسی آزرده باشد ، با اعتقاد کامل آیه الکرسی را بخواند البته شفا یابد .

آیه الله کشمیری فرمود :خواندن آیه الکرسی روزی 21 مرتبه برای حافظه خوب است .

 امام صادق (ع) می فرماید :سفرت را با صدقه دادن آغاز کن و هنگامی که خواستی سفرت را آغاز کنی آیه الکرسی را بخوان .در هنگام شدائد و سختی ها و در مهمات بزرگ خواندن دوازده بار آیه الکرسی نافع است و تخلف ندارد.