آثار مخرب گناه در زندگی

مثلاً کسی که به حسابرسی قیامت اعتقاد ندارد یا آن را به خوبی باور ندارد، طبیعاً در انجام گناه جسورتر است. همچنین کسی که سمیع و بصیر بودن خدا را به درستی باور نکرده است. قرآن کریم در این باره این چنین نهیب می زند که: «أَلَمْ یَعْلَمْ بِأَنَّ اللَّهَ یَرَی » علق/۱۴ ؛ مگر ندانسته که خدا می بیند؟

ابتدا به عواملی که باعث انجام گناه می شوند می پردازیم، این عوامل را می توان به سه بخش کلّی تقسیم کرد:

الف: عوامل اعتقادی: گاهی عدم اعتقاد صحیح، باعث بروز گناه می شود؛ مثلاً کسی که به حسابرسی قیامت اعتقاد ندارد یا آن را به خوبی باور ندارد، طبیعاً در انجام گناه جسورتر است. همچنین کسی که سمیع و بصیر بودن خدا را به درستی باور نکرده است. قرآن کریم در این باره این چنین نهیب می زند که: «أَلَمْ یَعْلَمْ بِأَنَّ اللَّهَ یَرَی » علق/۱۴ ؛ مگر ندانسته که خدا می بیند؟

ب: عوامل اخلاقی: رذایل اخلاقی نیز در انجام گناه، سهمی بسزا دارند. از نگاه قرآن کریم، کبر شیطان، سبب عصیان او در سجده برآدم شد و نیز حسد باعث شد برادران یوسف که خود پیغمبرزاده بودند، برادر بیگناه خود را به چاه بیندازند و به پدر دروغ بگویند. ج: عوامل رفتاری: رفتار ناشایست علاوه بر اینکه خود، گناه و ناپسند است، معمولاً زمینه گناهان و خطاهای بعدی هم می شود؛ مثلاً خوردن غذای حرام علاوه بر اینکه خود گناه است، زمینه گناهان دیگر را هم فراهم می کند. در نمونه ای دیگر، قرآن برای حفظ خود از آلودگی، کنترل چشم را دستور می دهد: «قُل لِّلْموْمِنِینَ یَغُضُّوا مِنْ أَبْصَارِهِمْ وَیَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ … قُل لِّلْمُوْمِنَاتِ یَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ وَیَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ …» سوره نور آیه ۲۱ ۲۲؛و به مردان مومن بگو که چشمان خویش را ببندند و شرمگاه خود را نگه دارند و به زنان مومن بگو که چشمان خویش را ببندند و شرمگاه خود را نگه دارند. در میان عوامل رفتاری، مصاحبت های ناپسند بسیار موثرند.

علاوه بر آن، آلودگی فکری و رها بودن قوه خیال هم در گناه کردن بسیار موثرند. گناه، مخالفت با خالق و مدبّر عالم و پشت کردن به او است؛ لذا از هر گناه باید توبه کرد که توبه به معنای بازگشت و رو کردن به خداست؛ ولی خود گناه، مانع این بازگشت به خداست و لذا پیش از توبه، استغفار لازم است. طبق آیات قرآن، استغفار و آمرزش خواستن، غیر از توبه و مقدم بر آن است. حال در اینجا به راه های پیشگیری از گناه می پردازیم: برای پیشگیری، علاوه بر اصلاح و خودسازی در سه مرحله فوق – یعنی اعتقاد، اخلاق و رفتار – امور زیر توصیه می شود:

اهتمام به روزه (در حد توان جسمی) که در تقویت اراده و تهذیب بسیار موثر است.

اختصاص دادن اوقاتی از شبانه روز به خلوت و عبادت و انس با خدا و قرائت کلام او. توسّل به اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام.

محاسبه روزانه درباره اعمال خوب و بدی که انجام داده ایم.

پرهیز و دوری از زمینه های گناه؛ مثلا ترک مکانی که احتمال می دهیم در آن مکان به گناه می افتیم. گناه، مخالف با خالق و مدیر عالم هستی است و از این رو دارای آثار منفی بسیاری است. برخی از این آثار که با بررسی آیات کریمه قرآن و نیز روایات اهل بیت علیهم السلام و ادعیه ای مانند دعای کمیل به دست آمده اند، عبارتند از:

معیشت سخت: «وَ مَنْ أَعْرَضَ عَن ذِکْرِی فَإِنَّ لَهُ مَعِیشَةً ضَنکًا »طه/۱۲۴؛ و هر کس که از یاد من اعراض کند، زندگیش تنگ شود

خود فراموشی: انسان، یک «خودِ» حقیقی و با ارزش دارد که در ارتباط با خدا و مراعات دستورات او تعریف و فهمیده می شود و گناه باعث می شود این خودِ حقیقی مورد فراموشی گناهکار واقع شود. از نظر قرآن، کسب ایمان و معرفت فقط به گفت و شنود و آموزش متداول نیست، بلکه نیازمند ضمیری سالم و نورانی و به دور از تیرگی گناه است:« اتقواللّه و یعلّمکم اللّه»«اللهم اغفرلی الذنوب التی تغیر النعم» قساوت قلب: «وجعلنا قلوبهم قاسیهً» عدم قبولی اعمال:«انّما یتقبّل اللّه من المتقین» عدم استجابت دعا: «اللهم اغفرلی الذنوب التی تحبس الدعا» نزول بلا: «اللهم اغفرلی الذنوب التی تنزل البلاء» سلب ایمان و معرفت: از نظر قرآن، کسب ایمان و معرفت فقط به گفت و شنود و آموزش متداول نیست، بلکه نیازمند ضمیری سالم و نورانی و دور از تیرگی گناه است: «اتقواللّه و یعلّمکم اللّه» و … ۳. راهکارهای رفع آثار گناه و کدورت آن چیست؟گناه، مخالفت با خالق و مدبّر عالم و پشت کردن به اوست؛ لذا پس از هر گناه باید توبه کرد که توبه به معنای بازگشت و رو کردن به خداست؛ ولی خود گناه، مانع این بازگشت به خداست و لذا پیش از توبه، استغفار لازم است. طبق آیات قرآن، استغفار و آمرزش خواستن، غیر از توبه و مقدم بر آن است: «و أن استغفروا ربّکم ثمّ توبوا الیه یرسل السماء علیکم مدراراً و …» پس از استغفار و توبه و بازگشت به سوی خدا و راه او، باید با ایمان و عمل صالح، گذشته را جبران نمود. بهترین اعمال صالحی که در این رابطه به ما کمک می کنند عبارتند از: توجه و توسّل به ثقلین (قرآن و عترت)؛ به ویژه تلاوت قرآن در نیمه شب و گریه بر مصائب سیدالشهدا علیه السلام. عبادت همراه با خضوع و خشوع.