چرا از دین حنیف در قرآن یاد شده است؟

اسلام، اولین دینی نبود که پرستش بت ها را رد می کرد. پیش از آن در دیار عرب، گروه «حنیفان» نیز بودند که مطابق اخبار کتاب های مقدس بعد از آن که ابراهیم به حجاز مهاجرت کرد، برای خداوند یگانه نماز برپا می داشتند، چنان که جَران العود با اشاره به آن سروده است:
و ادرکن اَعجازاً من اللیلِ بعد ما
أقام الصلاهَ العابدُ المتحنفُ (1)
(به دنباله ها [و کرانه های] شب رسیدند، وقتی که عابد حنیف نماز برپا می دارد).
و نباید آن چه را که از تعالیم یهودی و مسیحی منتشر شده بود، فراموش کنیم؛ دو دیانتی که در سرزمین های عرب قبل از اسلام در میان برخی گروه ها برای خود موقعیت و مکانی یافته بودند. هم چنین افرادی نیز بودند که اگرچه ثابت نشده است که به ادیان الهی نزدیک بوده اند، با این حال عبادت سنگ ها را ابلهانه می دانسته اند و از شعایر و مناسکی که برای بت ها برپا می شد، اکراه داشتند.

حنيف در اصطلاح به معناي كسي است كه از آيين ها و روش هاي منحرف چشم مي پوشد و متوجه آيين حقيقي مي شود. حضرت امام باقر ـ عليه‎ السلام ـ مي فرمايد: « حنيف كلمه جامعي است كه هيچ چيز را باقي نمي گذارد حتي كوتاه كردن شارب و گرفتن ناخن و … ».[2]حنيف از ماده « ح ن ف » به معناي هدايت به استقامت و راه مستقيم است.[1]
قرآن كريم حضرت ابراهيم ـ عليه‎ السلام ـ را پيرو دين حنيف مي داند و مي فرمايد:

« ما كانَ إِبْراهِيمُ يَهُودِيًّا وَ لا نَصْرانِيًّا وَ لكِنْ كانَ حَنِيفاً مُسْلِماً وَ ما كانَ مِنَ الْمُشْرِكِينَ؛[3] ابراهيم يهودي و نصراني نبود، بلكه موحدي خالص و مسلمان بود و هرگز از مشركان نبود ».

توضيح اين كه يكي از تلاش هاي يهود و نصاري بر ضد اسلام اين بود كه سعي داشتند حضرت ابراهيم ـ عليه‎ السلام ـ را كه در ميان تمام پيروان مذاهب و اديان از او به عظمت ياد مي شود را از خود بدانند، يهوديان مدعي بودند كه او از ما و پيرو آيين ما است، مسيحيان نيز چنين ادعايي را داشتند.

قرآن كريم در آيه ياد شده به آنان پاسخ مي دهد كه نزاع شما بيهوده است، چون حضرت ابراهيم ـ عليه‎ السلام ـ سال ها قبل از حضرت موسي و عيسي ـ عليهما السلام ـ بوده و تورات و انجيل نيز سال ها بعد از او نازل شده اند و معقول نيست كه پيامبر پيشين پيرو آيين هاي بعد از خود باشد. خداوند متعال در ادامه آيه حضرت ابراهيم ـ عليه‎ السلام ـ را موحدي پاك و تسليم در برابر خدا معرفي مي كند و مي گويد: او هرگز چون شما براي خداوند شريكي قائل نشد.

حضرت امام صادق ـ عليه‎ السلام ـ مي فرمايد:‌ « حنيفيت ( حضرت ) ابراهيم، اسلام است ».[4]
مسلمانان نيز، چون از آيين هاي خالص و پاك حضرت ابراهيم ـ عليه‎ السلام ـ پيروي مي كنند و روش هاي آن حضرت را دنبال مي نمايند، از اين رو مي توان گفت كه دين حضرت ابراهيم ـ عليه‎ السلام ـ اسلام ( تسليم شدن در برابر خداوند متعال و توصيه كامل ) بوده و آن حضرت پيرو دين اسلام مي باشد.

از آيات قرآن كريم استفاده مي شود كه دين خدا يكي است و آن اسلام ( تسليم حق شدن و فرمانبرداري از خداوند متعال ) است؛ « إِنَّ الدِّينَ عِنْدَ اللَّهِ الْإِسْلام … [5]؛ دين در نزد خدا اسلام است ».[6]

بنابراين، دين حنيف، آيين پاك و خالص و تسليم در برابر حق و اعتقاد به توحيد كامل است كه تمام پيامبران بزرگ الهي از جمله حضرت ابراهيم ـ عليه‎ السلام ـ و حضرت محمد ـ صلي الله عليه و آله ـ به چنين آيين و ديني بودند.[7]