فضیلت و آثار نماز حضرت جعفر طیار

باتأمل در سیره بزرگان علم و معنویت، عالمان ربانی مانند ملاحسینقلی همدانی ها1 و علامه قاضی ها2 و بهجت ها4درمی یابیم این واصل شدگان به حریم قدس، روزگار خود را به عبادت خداوند گذرانده و نیک دریافته اند که برای عبادت خدا آفریده شده اند3 و راه رسیدن به یقین و مدارج عالی معرفت، عبادت خداوند است،4 لذا به پیروی از اهل­ بیت:اینان نیز به عبادات و مستحبات، اهمیت بسیار می داده ­اند. این اسوه های بندگی، با وجود آن که عامل نجات را فضل و رحمت خداوند می دانسته اند، از وظیفه بندگی، غافل نمی شدند.

گرچه وصالش نه به کوشش دهند

هر قدر ای دل که توانی بکوش (حافظ)

گویا کلام امیر عارفان و عابدان، امیر مؤمنان7را به جان دریافته اند که فرمود:
لا تَکُن مِمَّن یَرجو الآخِرَةَ بِغَیرِ العَمَلِ … یُحِبُّ الصّالِحینَ و لا یَعمَلُ عَمَلَهُم، و یُبغِض ُ المُذنِبینَ و هُوَ أحَدُهُم … یُقَصِّرُ إذا عَمِلَ، و یُبالِغُ إذا سَألَ … فهُوَ بِالقَولِ مُدِلٌّ ، و مِنَ العَمَلِ مُقِلٌّ؛ 5

از کسانی مباش که امید سعادت آخرتی دارند؛ اما اهل عمل نیستند…. صالحان را دوست دارند؛ اما اعمال آنان را انجام نمی دهند. از گنه کاران نفرت دارند؛ اما خود نیز از آنان هستند…. هنگام عمل، کوتاهی می کنند و هنگام دعا، زیاده خواهی. پس او به گفتار و سخن ناز می فروشد (و همگان را موعظه می کند)؛ ولی هنگام عمل، کم کار است.

آری؛ اینان کسانی هستند که با عبادت خدا و سجود و رکوع پیوسته، قدم به قدم پله های رشد را طی کرده و قطره قطره، دریایی از معارف و علوم الهی را در جان خود پدید می آوردند. نه تحصیل و تدریس، ایشان را از عبادت خدا باز می داشت و نه خانواده و فرزندان و مراجعان. مجاهدان روز بودند و سینه گدازان شب. آن چنان لذتی می چشیدند که حاضر نبودند سحرخیزی یک شب را با سلطنت دنیا عوض کنند.

در برابر این رادمردان، در طول تاریخ، کسانی هم بوده اند که به سبب سستی خود و پرداختن به نفسانیات، از این سیره که سیره بزرگان دین است، فاصله می گرفته اند و با زاهد و عابد خواندن این قبیله و عاشق خواندن خود، خود را بالا نشینان محضر الهی می­ دانسته اند و این گروه را محجوبان از قرب الهی؛ اما این تاریخ و دل مؤمنان است که به خوبی گواهی می دهد کدام طایفه به مراد رسیده و نوربخش جان های مشتاقانند.

آری؛ اسوه های معنا و معنویت، در سیره و روش خود با الهام از امامان نور، اعمال و عباداتی را آزموده و به دیگران نیز سفارش می کرده اند که در اصلاح و تهذیب نفس تأثیری شگرف و بسزا داشته است. برای هر بیماری معنوی، دارویی برگرفته از کتاب و سنت تجویز می کردند که با عمل به آن، جان های مشتاقان، از حجاب های ظلمانی رهایی یافته و آرامش و نورانیت را در وجود خود می یافته اند. از جمله این عبادات، نماز پر برکت جعفر طیار است. نمازی که برای اهلش، شرابی معنوی است که آن ها را از عالم ظلمت زده دنیا، فارغ و به عالم غیب متصل می کند؛ به گونه ای که نه تنها از خواندن آن خسته نمی شوند، بلکه از تمام شدن آن افسوس می خورند. مطالب این نوشتار را با ذکر مطالبی دربارة تاریخچه، فضیلت و آثار این عمل عبادی و پاره ای نکات سودمند دیگر، پی می گیریم.

آشنایی با حضرت جعفر طیار7
جعفر، فرزند ابوطالب و پسر عموی پیامبر اکرم(ص) و برادر امیرالمؤمنین7است. او از نخستین افرادی است که به پیامبر9ایمان آورد و همیشه مورد لطف و محبت پیامبر اکرم(ص) بود. روایت زیادی در شأن و فضیلت او نقل شده است؛ از پیامبر اعظم(ص)حکایت شده:

ای جعفر! تو از نظر خصلت های ظاهری و اخلاق با من شباهت داری.6

چنین فرموده ای از پیامبری که خداوند از اخلاق او به عظمت یاد کرده است، بیانگر عظمت شخصیت جناب جعفر طیار است.

برخی دیگر از فضایل جناب جعفر که در روایات آمده، از این قرارند:
* خداوند از میان شهدا، چهار نفر را برگزیده است که دو نفرشان حمزه و جعفر هستند.8 و 7

* جعفر و حمزه، شاهد پیامبران در قیامت هستند.9

* حضرت علی(ع)روز قیامت، بر منبری از نور وارد محشر می شود؛ در حالی که حمزه، سمت راست او و جعفر سمت چپ او و حضرت زهرا3پشت سر و حسنین8مقابل او و … هستند.10

* خداوند به جای دو دستی که در جنگ از جعفر جدا شد، دو بال به او داده است، تا هر جای بهشت که بخواهد، بتواند برود.11 (لذا به ایشان «جعفر طیار» یا «ذوالجناحین» هم گفته می شود).

* من و علی و حمزه و جعفر از طینت مرحومه خلق شده ایم.12

* بهترین مردم، علی و حمزه و جعفر هستند.13

* امام باقر7فرمود:
خداوند به پیامبر9وحی فرستاد و فرمود: «من از جعفر به سبب چهار خصلت تشکر می کنم. پیامبر9جناب جعفر را خواند و به او جریان وحی را خبر داد. جناب جعفر گفت: «اگر خداوند به شما خبر نداده بود، من هم نمی گفتم. سپس آن چهار صفت را بیان کرد؛ از جمله این که من تا به حال دروغ نگفته ام و تا کنون بتی را نپرستیده ام و …».

* عبد الله بن جعفر می گوید:
هرگاه از عمویم حضرت علی(ع)چیزی می خواستم و حضرت امساک می کرد، او را به حق جعفر قسم می دادم و او عطا می فرمود.

عطای آسمانی
در سال پنجم بعثت که آزار و اذیت های کفار و شکنجه های آنان درباره مسلمانان زیاد شد، عده ای از مسلمانان با اجازه نبی اکرم(ص) به حبشه مهاجرت کردند. حبشه، سرزمین مسیحیان و پادشاه آن، انسانی نیک بود. سرپرست گروه مسلمانان، جناب جعفر بود که به خوبی این گروه را مدیریت کرد و با شجاعت و درآیت خود، توانست در دربار نجاشی سخنرانی و استدلال نماید و توطئه های مشرکان را برای برگرداندن آن ها بی اثر کند. و جناب جعفر، با دعوت پادشاه حبشه به اسلام وی را مسلمان کرد. در سال هفتم بعثت، جناب جعفر و همراهان به مدینه برگشتند. برگشتن آن ها با پیروزی مسلمانان در جنگ خیبر مصادف شد؛ جنگی که مراحل سخت و پر فراز و نشیبی داشت و در چند مرحله از جنگ، مسلمانان موفق نشدند؛ اما در نهآیت با رشادت ها و قهرمانی های مولای موحدان عالم، حضرت امیرالمؤمنین7به پیروزی رسیدند. خبر پیروزی مسلمانان و نیز برگشتن جناب جعفر، همزمان به پیامبر9رسید. حضرت فرمود:

نمی دانم از آمدن جعفر، خوشحال تر هستم یا از پیروزی در جنگ خیبر.

با این بیان، عظمت شخصیت جناب جعفر و احترام و ارزش او نزد آن حضرت، بر همگان معلوم شد. آن حضرت همچنین برای استقبال از جناب جعفر، دوازده قدم به پیشواز آمد81 و تا جناب جعفر را دید، او را در آغوش گرفته و سجده گاه او را بوسید. سپس به سجده افتاده و خدا را سپاس گفت.02 پیامبر اکرم9در بدو ورود جناب جعفر فرمود: «ایا به تو عطایی بکنم؟ ایا به تو بخششی بکنم؟ ایا به تو عنآیتی بنمایم؟» جناب جعفر، عرض کرد: «آری؛ یا رسول الله!». با توجه به این که مسلمانان در جنگ خیبر غنایم زیادی به دست آورده بودند، همگان گمان کردند پیامبر به جناب جعفر، طلا و نقره فراوانی می بخشد و با حساسیت ماجرا را پی گیر شدند؛ اما پیامبر اکرم9 به جناب جعفر عطایی آسمانی بخشید.12 و فرمود: «آنچه به تو عطا می کنم، اگر آن را هر روز انجام دهی، از همه دنیا و آنچه در آن است، برای تو بهتر است. اگر از میدان جنگ فرار کرده باشی و گناهانت به اندازه خاک بیابان ها و کف دریا ها هم باشد، خداوند تو را می آمرزد».22 آن گاه نماز گرانسنگ جعفر طیار را به او تعلیم داد.

نکته
این که پیامبر اسلام(ص)این نماز را به شخصیت بزرگی مانند جعفر آموخت، آن هم در بدو ورود وی و با توصیفی چنین شورانگیز، همه و همه نشانگر عظمت و جایگاه والای این متاع آسمانی است؛ عطایی که در واقع مزد زحمات و موفقیت های جناب جعفر در مهاجرت به حبشه بود؛ عطیه ای که به نام مبارک او مشهور و معروف شد و از آن به بعد، همه خوبان به آن ملتزم بوده اند. حتی اهل بیت:نیز این نماز را پاس داشته و آن را به جا می آوردند و می فرمودند:

هر کس نماز جعفر را بخواند، همان اجری را که پیامبر9برای جعفر بیان کرد، به او نیز می دهند. نیز دعاهای زیبایی هم برای آن بیان کرده اند.

در روایت اهل سنت هم این نماز مطرح شده است و از نظر اکثر علمای ایشان خواندن این نماز مستحب می­ باشد.

آثار و فضیلت نماز جعفر
1. پیامبر خدافرمود:9
نماز جعفر، از دنیا و آنچه در آن است بهتر است و باعث بخشش گناهان می شود؛ اگرچه به اندازة ریگ بیابان ها و کف دریاها باشد.اگر هر روز یا هر جمعه یا هر ماه یا هر سال این نماز را بخوانی، خداوند گناهانی را که بین آن انجام داده ای، می آمرزد. 26

2. از امام صادق(ع)نقل شده است:
هر کس نماز جعفر را هر روز بخواند، بدی های او نوشته نمی شود و برابر هر تسبیحی که در این نماز می خواند خداوند به او یک ثواب عطا کرده و یک درجه در بهشت به او می بخشد.27

3. امام صادق(ع)به مفضل می فرماید:
ای مفضل! هرگاه حاجت مهمی داشتی و در پی برآورده شدن آن بودی؛ پس نماز جعفر را بخوان و سپس این دعا را بخوان که حاجتت روا می شود.28

به یاری خدا در شمارة بعد، به سیره بزرگان و نحوه خواندن این نماز و برخی احکام نماز و … خواهیم پرداخت؛ ان­شاء­الله.